Europa moet zich hardmaken voor toegang tot schaliegas VS

Rem Korteweg, Centre for European Reform: "Geen wondermiddel voor huidige crisis, wel gunstige ontwikkeling"

De Oekraïnecrisis heeft de Europese wens om minder afhankelijk te worden van Russisch gas aangewakkerd. Toegang tot Amerikaans LNG wordt gezien als een van de oplossingen; er is een overvloed aan gas bij onze trans-Atlantische bondgenoot. Maar Amerikaans schaliegas is geen wondermiddel in de huidige crisis. Wel is het een gunstige ontwikkeling. Europa moet zich hardmaken om er via een trans-Atlantisch vrijhandelsakkoord toegang toe te krijgen.

In een recente analyse van het Columbia Centre on Global Energy Policy wordt gesteld dat de VS, op basis van de huidige plannen, op jaarbasis 109 miljard kubieke meter LNG wil exporteren. Dat staat gelijk aan twee derde van de Europese import van Russisch gas. Amerikaans LNG past daarmee in de doelstelling van de Europese Unie om zijn gasimport te diversifiëren. Maar er zijn obstakels.

De timing is verkeerd. Amerikaans LNG komt pas over een aantal jaar op de markt. Tussen 2016 en 2018 zijn de eerste exportterminals gereed. In Europa bestaan nu zorgen om de gasvoorziening als gevolg van de Oekraïnecrisis.

Ook is LNG vooralsnog geen realistisch alternatief voor de meest kwetsbare landen in Centraal- en Oost-Europa. Importterminals voor LNG liggen vooral in het westen en zuiden van Europa, maar de noodzakelijke infrastructuur ontbreekt (nog) om het gas van west naar oost te brengen. Een hoopvolle ontwikkeling is de drijvende LNG-terminal die Litouwen eind oktober in gebruik heeft genomen, maar grote delen van Centraal- en Oost-Europa kunnen geen Amerikaans gas stoken.

Daarnaast is het maar de vraag hoeveel Amerikaanse LNG-tankers daadwerkelijk Europese havens zullen bereiken. Amerikaanse exportterminals liggen veelal langs de oost- en zuidkust, en daarmee lijkt de Europese markt goed gepositioneerd. Maar de prijs van LNG ligt in Azië meer dan 50% hoger dan in Europa. Washington bepaalt niet waar energiebedrijven hun gas verkopen. Tenzij Europese overheden of consumenten bereid zijn om een torenhoge Azië-premie te betalen, gaat Amerikaans gas naar het Verre Oosten, niet naar Rotterdam. 

De gevolgen voor de mondiale LNG-markt zijn groot. De Amerikaanse export maakt andere, conventionele LNG-bronnen juist duurder. Amerikaans LNG concurreert niet per se met Russisch gas uit pijpleidingen, maar juist met die andere alternatieven waar de Europese Unie naar op zoek is. ‘Goedkoper' Amerikaans LNG zal duurdere LNG-bronnen uit de markt prijzen. Dit kan gevolgen hebben voor de Europese import uit Australië, Afrika of Israël. Ook de kostbare ontwikkeling van nieuwe gasvelden, zoals de offshore velden van Cyprus, of - indien Iran en het Westen een nucleair akkoord sluiten - gasvelden in Iran, zal onder druk komen te staan. De commerciële haalbaarheid van deze projecten zal herzien moeten worden in het licht van de schaliegasrevolutie. 

Ook is er een politiek probleem. Op een aantal landen na - zoals het VK en Polen - is in de EU de ontginning van schaliegas taboe. Europese leiders lonken nu naar Amerikaans schaliegas, maar zijn zelf niet bereid om het thuis te ontwikkelen. De VS mag de problemen rond de mogelijke schadelijke effecten ervan zelf oplossen. Deze ironie gaat in Washington niet verloren. 

En toch is Amerikaans LNG van grote waarde. Door de fracking-revolutie is de Amerikaanse import van LNG met 97 miljard kubieke meter per jaar afgenomen. Samen met de Amerikaanse export is hierdoor het mondiale aanbod sterk toegenomen en zakken LNG-prijzen. Dat zorgt voor kostenbesparingen. Ui het Columbia-rapport blijkt dat als Europa 93 miljard kubieke meter per jaar aan Amerikaans gas zou importeren, het $21 miljard dollar (€16 miljard) per jaar zou sparen, ofwel 11% van de huidige Europese gasrekening. 

Ook versterkt het de Europese onderhandelingspositie ten opzichte van Gazprom. Nu al is de Europese LNG-prijs lager dan de gemiddelde prijs van Russische gascontracten. Sinds 2010 hebben Europese afnemers kortingen van gemiddeld 15% bedongen in Moskou.

Door het vergrote LNG-aanbod komt nu een mondiale spotmarkt in het verschiet; uiteindelijk komt dit de diversificatie van gasleveranties ten goede, en meerjarige, aan de olieprijs gekoppelde (en vaak dure) contracten worden zeldzamer. Dat is goed nieuws voor de Europese energieveiligheid en het versterkt de Europese geopolitieke positie.

De afname van de mondiale gasprijs en de toename van LNG tasten het verdienmodel van Rusland aan. Dit kan tot politieke instabiliteit in Moskou leiden. Mocht de crisis met Rusland daardoor erger worden, dan is het een Europees belang om toegang te hebben tot voldoende alternatieve gasbronnen, zoals Amerikaans schaliegas. Op dit moment onderhandelen de EU en de VS over een vrijhandelsakkoord (de ‘Transatlantic Trade and Investment Partnership'). Wanneer een akkoord gesloten wordt, zijn er geen lastige licenties meer nodig om Amerikaans gas te importeren. Dat is goed om achter de hand te hebben.

Rem Korteweg is a senior research fellow at the Centre for European Reform.