Econoom Sander Tordoir over de Trump-tarieven: “Xi Jinping zal zich in de handen wrijven om dit geschenk”
Na Vietnam en Mexico zijn de VS het grootste slachtoffer van de handelstarieven van Donald Trump, zegt econoom Sander Tordoir. Voor Europa is hij licht positief. “Als de EU haar industrie door deze moeilijke periode kan loodsen, komen we er geopolitiek sterker uit.”
Het “krankzinnige” rekensommetje waarmee de regering-Trump voor elk land een wederkerige importheffing vastlegde, vat het helemaal: hier schuilt geen economische logica achter. Het is een “willekeurige strafmaatregel om elk land te treffen dat om onduidelijke redenen de Amerikaanse president voor het hoofd stoot”.
Dat zegt Sander Tordoir, hoofdeconoom bij de pro-Europese denktank Centre for European Reform. Net als velen keek hij woensdagavond met stijgende verbazing naar de toespraak van Donald Trump. Dat er handelstarieven aankwamen, was te verwachten. Toen Trump een globaal tarief van 10% aankondigde, ging er zelfs een lichte opluchting door de markten. Maar toen volgde de lijst met hogere tarieven die de belangrijkste handelspartners van de VS treffen: 20% op import uit Europa, 24% voor Japan en gecumuleerd zelfs 54% voor China. “Dat is erger dan gevreesd. 20%, 30% of zelfs meer dan 40%, dat zijn tarieven die forse schade toebrengen aan de export uit bepaalde landen. Met die tarieven is uitvoer uit bepaalde landen, zeker in Zuidoost-Azië, zelfs economisch niet meer haalbaar. Maar ook Europa krijgt een stevige klap.”
Trump wijst er altijd op dat de EU een importtaks van 10 procent heft op Amerikaanse auto’s en de VS slechts 2,5 procent op Europese. Heeft hij daar een punt?
“Ten eerste klopt dat niet helemaal. De EU heeft veel vrijhandelsovereenkomsten met verschillende landen, waarvoor de importtarieven op auto’s naar nul gaan. Maar tussen de VS en EU is er niet zo’n vrijhandelsverdrag. Dan val je terug op de basistarieven, en die zijn in de VS inderdaad lager op auto’s dan in Europa. Dat is trouwens het gevolg van het feit dat de VS zo weinig vrijhandelsakkoorden hebben: willen ze voldoende betaalbare personenwagen op de markt brengen, dan moeten ze een laag tarief hanteren.”
“Omgekeerd heft de VS trouwens hogere importheffingen op SUV’s en trucks. Dat is ook de reden waarom veel Europese autobedrijven hun SUV’s en trucks in de VS produceren, en personenwagens exporteren. Maar die tarieven op auto’s zijn vooral een drogreden om wereldwijd importtarieven op te leggen, volgens een reeks willekeurige criteria die zelfs belasting toegevoegde waarde (btw) of milieunormen als handelsbelemmeringen beschouwen.”
Waarom zijn dat geen belemmeringen?
“Omdat de btw of eisen rond pakweg voedselveiligheid of milieu voor alle bedrijven gelden, of ze nu importeren of lokaal produceren. Dat is een gelijk speelveld.”
Trump wil het Amerikaanse handelstekort en het begrotingstekort reduceren.
“Dat zijn reële problemen, maar beide zijn het gevolg van het feit dat de VS hun consumptie doping toedienen met schulden. Die situatie los je niet op door met elk individueel land naar een neutrale handelsbalans te streven. Zo werkt wereldhandel niet. Zwitserland heeft misschien een handelsoverschot ten opzichte van de VS, omdat het veel naar Amerika exporteert. Maar tegelijk heeft het een handelstekort met Duitsland, omdat het daar meer onderdelen voor die exportgoederen koopt. Dat hangt allemaal samen.”
“De redenering achter Trumps plan is dus economische nonsens. Als de VS in elke bilaterale relatie naar een neutrale handelsbalans streven, worden ze een autarkisch land, een economie die zelfs weer haar eigen T-shirts moet gaan produceren. Dat schakelt alle concurrentie uit en doodt innovatie en productiviteit.”
Geopolitiek is zo’n beleid toch onbegrijpelijk. De VS stoten hun trouwste bondgenoten af.
“Zelfs Israël deelt in de klappen, het moet 17% heffing betalen. In dat opzicht is de chaos dus wel gelijk verdeeld. Of je nu een trouwe bondgenoot bent, of een ontwikkelingsland dat juist meer met de VS wil samenwerken, iedereen hangt het zwaard van Damocles boven het hoofd.”
Trump kondigt hogere wederkerige tarieven aan voor “ergste overtreders”
Extra tarieven boven op de basistarieven van 10%, geselecteerde landen:
| Land | Importheffingen aangerekend aan de VS (volgens tabel Trump) | Amerikaans wederkerig tarief |
|---|---|---|
| China | 67% 67% | 34% 34% |
| Europese Unie | 39% 39% | 20% 20% |
| Vietnam | 90% 90% | 46% 46% |
| Taiwan | 64% 64% | 32% 32% |
| Japan | 46% 46% | 24% 24% |
| Indië | 52% 52% | 26% 26% |
| Zuid-Korea | 50% 50% | 25% 25% |
| Thailand | 72% 72% | 36% 36% |
| Zwitserland | 61% 61% | 31% 31% |
| Indonesië | 64% 64% | 32% 32% |
| Maleisië | 47% 47% | 24% 24% |
| Cambodja | 97% 97% | 49% 49% |
| VK | 10% 10% | 10% 10% |
| Zuid-Afrika | 60% 60% | 30% 30% |
| Brazilië | 10% 10% | 10% 10% |
| Bangladesh | 74% 74% | 37% 37% |
| Singapore | 10% 10% | 10% 10% |
| Israël | 33% 33% | 17% 17% |
| Filipijnen | 34% 34% | 17% 17% |
| Chili | 10% 10% | 10% 10% |
| Australië | 10% 10% | 10% 10% |
| Pakistan | 58% 58% | 29% 29% |
| Turkije | 10% 10% | 10% 10% |
| Sri Lanka | 88% 88% | 44% 44% |
| Colombia | 10% 10% | 10% 10% |
| Peru | 10% 10% | 10% 10% |
| Nicaragua | 36% 36% | 18% 18% |
| Noorwegen | 30% 30% | 15% 15% |
| Costa Rica | 17% 17% | 10% 10% |
| Jordanië | 40% 40% | 20% 20% |
| Dominicaanse Republiek | 10% 10% | 10% 10% |
| Verenigde Arabische Emiraten | 10% 10% | 10% 10% |
| Nieuw-Zeeland | 20% 20% | 10% 10% |
| Argentinië | 10% 10% | 10% 10% |
| Ecuador | 12% 12% | 10% 10% |
| Guatemala | 10% 10% | 10% 10% |
| Honduras | 10% 10% | 10% 10% |
| Madagascar | 93% 93% | 47% 47% |
| Myanmar (Birma) | 88% 88% | 44% 44% |
| Tunesië | 55% 55% | 28% 28% |
| Kazachstan | 54% 54% | 27% 27% |
| Servië | 74% 74% | 37% 37% |
| Egypte | 10% 10% | 10% 10% |
| Saoedi-Arabië | 10% 10% | 10% 10% |
| El Salvador | 10% 10% | 10% 10% |
| Ivoorkust | 41% 41% | 21% 21% |
| Laos | 95% 95% | 48% 48% |
| Botswana | 74% 74% | 37% 37% |
| Trinidad en Tobago | 12% 12% | 10% 10% |
| Marokko | 10% 10% | 10% 10% |
“Neem Japan. Ik vond dat de Japanse diplomaten het spel heel handig speelden. Ze slaagden er gewiekst in de woede van Trump te vermijden. Hij raasde over de EU, de Navo, over China, over Mexico en Canada, maar heel weinig over Japan. Toch krijgt ook dat land nu een tarief van 24% opgelegd. Het gevolg is dat Japan nu in dialoog treedt met China, ondanks de militaire en economische spanningen tussen beide landen.”
“Ook de EU zoekt weer toenadering tot China. Xi Jinping steunt Rusland in de oorlog met Oekraïne en dumpt industriegoederen op de wereldmarkt, maar lijkt nu de man die netjes de regels van de wereldhandel volgt. Wat dus, voor de duidelijkheid, niet het geval is. Maar in vergelijking met de VS lijkt China nu de betrouwbare partner. Of de minder onbetrouwbare partner.”
China wordt toch ook zwaar getroffen.
“Het tarief van 54% is een economische klap voor China. Maar politiek wrijft Xi Jinping zich in de handen na dit geschenk van Donald Trump. Neem Vietnam. Dat land wilde zich economisch diversifiëren door samen te werken met de VS, weg van China. Maar Trump snijdt die route af, waardoor Vietnam volledig wordt overgeleverd aan China. Voor Vietnam is dat zowel economisch als geopolitiek een ramp.”
Toch vindt u dat, na Vietnam en Mexico, de VS de grootste verliezer zijn in deze handelsoorlog.
“Het probleem van de VS is dat ze deze handelsoorlog met iedereen tegelijk voeren. De EU, Japan of zelfs China krijgen een klap in één belangrijke handelsrelatie, maar houden de in- en uitvoer naar andere partners wel open. Zij kunnen nieuwe exportmarkten opzoeken, diversifiëren of handelsstromen verleggen.”
“De VS maken álle import duurder. Het land doet eigenlijk zichzelf aan wat Europa tijdens de gascrisis heeft meegemaakt: een aanvoerschok waarbij er minder import beschikbaar is, de inflatie omhoog schiet en de groei stilvalt.”
Gevreesd wordt wel dat de goederen die China niet meer in de VS kan afzetten, hun weg zullen vinden naar de EU. En Europa staat al onder druk van gedumpte Chinese overproductie, onder meer van staal en auto’s.
“Daar maak ik mij het meest zorgen over. China heeft een handelsoverschot van 1.000 miljard, en dat is wél een macro-economisch probleem. Eigenlijk is het globale onevenwicht in de wereldwijde handelsbalans dubbel. China verhoogt continu zijn productiecapaciteit met overheidsschuld. En de VS verhogen constant de consumptie met schuldfinanciering. Dat zijn twee zijden van dezelfde medaille. En als China zijn overproductie niet meer in de VS kwijt kan, zal die zijn weg zoeken naar de markt die wel nog open is, de Europese. Dat is voor onze bedrijven veel gevaarlijker dan het verlies van exportmarkt in de VS.”
De regering Biden heeft ook importtarieven op Chinese overproductie ingevoerd.
“Ja, maar er is een essentieel verschil met wat Trump doet. Biden viseerde gericht bepaalde sectoren. De EU hanteert ook importtarieven tegen dumping van Chinese goederen, nog gerichter dan Biden deed. Het idee daarachter is dat je bepaalde strategische sectoren wil beschermen tegen het staatskapitalisme uit China. Dat kun je doen voor staal of auto’s. En dat komt met een prijs, want de prijzen in die sectoren zullen stijgen. De facto hef je dan als overheid een lichte taks op consumptie.”
“Maar dat doe je niet voor textiel, speelgoed, televisies of andere gebruiksgoederen, die helemaal niet strategisch zijn. Trump veralgemeent voor de Amerikaanse bevolking de taks op consumptie. De koopkracht zal dalen, en daarmee paradoxaal genoeg ook het vermogen van de Amerikaanse bevolking om de iets hogere prijzen te betalen voor de goederen waarvan je de productie wél wil beschermen.”
Trump maakt zich sterk dat dankzij zijn importheffingen al 6.000 miljard dollar aan industriële investeringen in de pijplijn zitten.
“Bedrijven zijn niet gek. Ze weten dat Trump op zijn audiënties graag met grote getallen uitpakt, maar veel van die investeringen stonden al langer in de businessplannen van die bedrijven. TMSC, Microsoft, …, dat zijn honderden miljarden die sowieso gepland waren voor de komende jaren. Andere bedrijven doen toezeggingen, maar het is helemaal niet zeker of die investeringen er ook echt komen. Het is makkelijk om de hemel op aarde te beloven.”
“Neen, ik denk niet dat dit beleid Amerika zal her-industrialiseren. Er is geen enkele visie over in welke sectoren de VS willen investeren en in welke niet. Er is alleen een lukraak tarief dat blind is voor strategische keuzes en gewoon alles duurder zal maken. Met zo’n beleid nek je je eigen industrie.”
“Meer nog, Trump doet tegelijk het omgekeerde van wat hij beoogt: hij bouwt het industriële beleid van zijn voorganger af. Met de Inflation Reduction Act en de Chips and Science Act heeft Joe Biden de grootste golf aan nieuwe fabrieken in tientallen jaren op gang gebracht. En net dat beleid maakt Trump nu kapot. De groene industriepolitiek wordt teruggedraaid en zelfs de Chips and Science Act wordt misschien uitgehold. Het gevolg is dat de her-industrialisering na tweeënhalf jaar van fenomenale groei nu weer stagneert in de VS.”
“En dan trapt Trump nog een derde keer in eigen doel. Want om weerwerk te bieden aan de Chinese dumpingpolitiek, zouden de Amerikaanse, Europese en Japanse markten juist meer moeten integreren. Zo zouden ze samen subsidies kunnen toekennen om elkaars elektrische auto’s aan te kopen, om meer marktschaal op te bouwen tegenover China. Maar Trump blaast dat soort bondgenootschappen liever op in plaats van onder democratische landen het industrie- en handelsbeleid te coördineren.”
Hoe moet of kan de EU reageren op de Amerikaanse importtarieven?
“Een wijze strategie zou zijn om politiek gevoelige import uit de VS te raken. De EU exporteert dan wel meer goederen naar de VS dan ze importeert, bij diensten is die handelsbalans omgekeerd. Europa importeert relatief veel technologische en financiële diensten. Die kun je ook belasten. Of je kunt intellectueel eigendom beperken. Dat is het zogenoemde anti-dwanginstrument.”
“Dat is nieuw terrein, maar het zijn wel maatregelen waarmee je sectoren raakt die politiek heel machtig zijn in de VS, zoals Big Tech en Wall Street. Dat zijn chirurgische tegenmaatregelen die de eigen economie minder schade toebrengen dan bredere importheffingen, die ook hier het leven duurder zouden maken. De groei zal vertragen in de EU, maar dan heeft de ECB nog altijd ruimte om de rente te verlagen en de economie extra zuurstof te geven.”
U bent nog optimistisch.
“Ik ben vrij hoopvol dat de EU er met een gebalanceerde reactie beter van af komt dan de VS. In dat opzicht was de Duitse beslissing om de schuldenrem te lossen fantastisch nieuws. Die beslissing kwam precies op het juiste moment, het was echt vijf voor twaalf. Nu Duitsland zo massaal gaat investeren in de eigen economie, zijn er kansen voor Belgische, Franse, Nederlandse of Italiaanse bedrijven om naar Duitsland te exporteren wat ze op de Amerikaanse markt niet meer kwijtraken.”
“Maar ik denk dat ook in de VS de koers vroeg of laat weer zal wijzigen. Want er is natuurlijk een reden waarom de VS meer goederen uit de EU importeren: hun vraag is groter dan hun industriële capaciteit, en de Europese industrie is geavanceerder dan de Amerikaanse. Wij produceren meer vliegtuigen, schepen, auto’s en staal dan Amerika. Die sectoren staan nu wel onder druk van China, maar als we de Europese industriële kroonjuwelen door deze moeilijke fase kunnen loodsen, staat de EU er binnen enkele jaren geopolitiek niet zo slecht voor.”